Świadkiem zostaje osoba, która może powiedzieć sądowi coś istotnego o sprawie przezeń rozstrzyganej. Jeśli dostałeś wezwanie, masz obowiązek stawić się w sądzie. Inaczej może zostać nałożona na ciebie grzywna, a w skrajnym wypadku – możesz być doprowadzony do sądu przymusowo. Co ważne, każdą nieobecność powinieneś z wyprzedzeniem usprawiedliwić.
Na wezwaniu z sądu nie opisuje się dokładnie sprawy, co do której jesteś wzywany. Wskazuje jedynie, po pierwsze, strony procesu, tj. powoda (wnoszącego pozew) i pozwanego (przeciwko któremu pozew wniesiono) – w sprawach cywilnych lub samego oskarżonego – w sprawach karnych. W tym ostatnim wypadku, drugą stroną jest oskarżyciel, czyli najczęściej prokurator, niemniej ta kwestia jest oczywista proceduralnie, więc zwykle nie uwidacznia się jej na wezwaniu. Ponadto, po drugie, wezwanie tylko zwięźle (skrótowo) opisuje przedmiot sprawy (np. „o zapłatę”). Czasem na podstawie samego wezwania możesz domyślić się, o czym będziesz mówił, jednakże nie jest to regułą.
W podanych na wezwaniu dniu i godzinie musisz stawić się w sądzie, pod konkretną salą, w której odbywa się rozprawa. Poproś pracowników ochrony (lub policjantów) przy wejściu do sądu, by pokierowali cię we właściwe miejsce, okazują im uprzednio wezwanie. Często będą pod wskazaną salą obecni inni uczestnicy procesu – strony, ich pełnomocnicy lub obrońcy oraz inni świadkowie. Po wywołaniu sprawy, kiedy protokolant wychodzi przed drzwi i zaprasza obecnych do środka, wszystkie te osoby wchodzą na salę rozpraw. Sąd sprawdza wówczas, kto się stawił. O ile strony i ich pełnomocnicy lub obrońcy zostają następnie na sali, to świadkowie, jeśli jest ich więcej, wychodzą na zewnątrz. Następnie są oni wzywani pojedynczo, by złożyć swoje zeznania w taki sposób, aby pozostali świadkowie ich nie słyszeli. Rozwiązanie służy temu, by jeden świadek nie zasugerował się zeznaniami drugiego świadka, lecz zrelacjonował sądowi sprawę całkowicie samodzielnie.
Przesłuchanie rozpoczyna się od zapytania świadka o imię, nazwisko, wiek, zajęcie, karalność za fałszywe zeznanie lub oskarżenie oraz stosunek do stron. Przy tej okazji świadek okazuje sądowi dowód osobisty (należy mieć go przy sobie). Jeśli świadek nie jest spokrewniony lub w inny sposób powiązany ze stronami, podaje się wtedy, iż jest „obcy dla stron”. W razie pokrewieństwa lub innej więzi ze stronami, a nadto w pewnych innych szczególnych sytuacjach, świadkowi mogą przysługiwać prawa do odmowy złożenia zeznań lub odpowiedzi na pytania, o czym sąd stosownie pouczy przed odebraniem relacji.
Następnie sąd poucza świadka o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań i pyta strony, czy odebrać przyrzeczenie od świadka. Na życzenie którejkolwiek ze stron, takie przyrzeczenie musi zostać odebrane. Jest ono obowiązkowo odbierane także wówczas, gdy którejkolwiek ze stron nie ma na sali rozpraw. W pewnych wypadkach nie odbiera się przyrzeczenia, np. w razie uprzedniego ukarania świadka za fałszywe zeznania, o co sąd także zapyta przed przesłuchaniem. Rota przyrzeczenia jest następująca: „Świadomy znaczenia mych słów i odpowiedzialności przed prawem przyrzekam uroczyście, że będę mówił szczerą prawdę, niczego nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome.” W trakcie składania przyrzeczenia wszyscy na sali mają obowiązek stać. Sąd wysłuchuje przyrzeczenia w pozycji stojącej – w sprawie karnej lub w pozycji siedzącej – w sprawie cywilnej.
Następnie rozpoczyna się przesłuchanie, czyli składanie relacji przez świadka, którą ten zdaje na stojąco. Sąd zapyta cię wpierw, czy wiesz, w jakiej sprawie jesteś wezwany. Jeśli nie wiesz, wówczas sąd poinformuje cię dokładniej o przedmiocie sprawy. Następnie zaś zapyta ogólnie „co jest ci wiadome w sprawie”. To swobodna część zeznań, w ramach której możesz sam powiedzieć, co pamiętasz o tej sprawie, choć sąd może tutaj zadawać pytania pomocnicze. Po tej części relacji świadka, o ile nie będzie ona wyczerpująca, pytania najpierw zadaje mu sąd. Pamiętaj proszę, że świadek powinien grzecznościowo zwracać się do sądu słowami „wysoki sądzie”. W dalszej kolejności pytania zadaje strona, która wnioskowała, by świadka wezwać. Na końcu pytania zadaje natomiast druga strona, która nie wnosiła o wzywanie świadka. Co ważne, w sprawach karnych obowiązuje zasada, że pierwszy pytania świadkowi zadaje zawsze prokurator. Oskarżony i jego obrońca, o ile występuje, zadają natomiast pytania jako ostatni. Pamiętaj proszę, iż czasem sąd zadaje pytania dodatkowe, poza wskazaną kolejnością, tudzież postuluje o tę możliwość jedna ze stron.
Świadek powinien zeznawać, co pamięta. Jeśli czegoś nie wie lub nie pamięta, nie może spekulować w tej części relacji, lecz powinien wprost powiedzieć sądowi i stronom: „nie wiem”, „nie pamiętam”. Zeznania świadka są nagrywane, a czasem również tradycyjnie protokołowane. Odpowiada za te czynności protokolant, czyli osoba siedząca na prawo od sądu, patrząc nań wprost, z perspektywy świadka. W takim kształcie relacja świadka trafia do akt sprawy, na podstawie których sąd ustali przebieg rozstrzyganej sprawy i wyda swoje orzeczenie.
Czasami świadek może być wezwany ponownie do sądu, jeśli okaże się, że zaistniała potrzeba wyjaśnienia dodatkowych istotnych okoliczności sprawy. W razie sprzeczności w zeznaniach poszczególnych świadków, praktykuje się czasami konfrontację między nimi – równoczesne ich przesłuchanie przed sądem w celu wyjaśnienia sprzeczności.